Introductie van de homeopathische indeling van symptomen
In de klassieke homeopathie hanteren we, naast karakteristieke of niet-karakteristieke symptomen, ook een indeling die gebaseerd is op het gebied waar de symptomen zich manifesteren. Zo hebben we symptomen die zich uiten op lokaal of algemeen en fysiek of psychisch gebied. Deze indeling ondersteunt het zoeken in het repertorium, het maken van een differentiaal diagnose en de analyse van de reactie op de behandeling.
Hoe klassieke homeopathie symptomen indeelt
Tijdens een homeopathische behandeling is het belangrijk om structuur aan te brengen in het verhaal dat de patiënt vertelt. Je krijgt te maken met veel informatie, en het is belangrijk deze informatie te gebruiken om het best passende middel voor de patiënt te vinden. Om overzicht te houden is het daarom handig om de symptomen van een patiënt in te delen in categorieën.
Binnen de homeopathie zijn er twee manieren om symptomen in te delen:
- Symptomen kunnen ingedeeld worden op basis van hun karakteristieke of niet-karakteristieke aard. Deze indeling is al toegelicht in het artikel ‘Wat is de totaliteit volgens de klassieke homeopathie‘.
- Je kunt daarnaast symptomen ook indelen aan de hand van de vraag op welk gebied het symptoom betrekking heeft. Bijvoorbeeld het mentale gebied of het lichamelijke gebied. In dit artikel wordt de indeling van symptomen op basis van het gebied verder toegelicht.
Opmerking: er bestaat ook een werkwijze die ‘ziekteclassificatie’ genoemd wordt en ontwikkeld is door Ewald Stöteler. Het classificeren binnen deze werkwijze is niet hetzelfde als de classificatie die we in dit artikel hanteren.
De indeling van symptomen wordt geïllustreerd in onderstaand schema en wordt daarna toegelicht.
Lokale symptomen
Volgens de klassieke homeopathie zijn lokale symptomen, symptomen die slechts betrekking hebben op specifieke delen van het lichaam, zoals het hoofd, de knie, gewrichten, een long, de spijsvertering, de huid of de klieren. In deze gevallen komt de ziekte (zie Wat is ziekte volgens de klassieke homeopathie?) tot uiting in een specifiek gedeelte van het lichaam. Lokale symptomen zijn dus altijd fysieke symptomen.
Generale symptomen
In tegenstelling tot lokale symptomen, die betrekking hebben op specifieke lichaamsdelen, beïnvloeden generale symptomen volgens de klassieke homeopathie het gehele organisme. Dat kan op fysiek vlak zijn, maar ook op psychisch vlak. Denk bijvoorbeeld aan het vaak veel te warm of koud hebben, moe voelen, somber zijn, niet tegen vochtig weer kunnen, moeite hebben met redeneren en angst voor slangen.
Fysieke generale symptomen
Fysieke generale symptomen hebben betrekking op het gehele lichaam. Je zou kunnen zeggen ‘betrekking op het tastbare gedeelte van elk mens of levend wezen’. Fysieke generale symptomen zijn onder andere vermoeidheid door blootstelling aan de zon, het altijd te koud hebben, slecht reageren op een bepaald type voeding.
Psychische generale symptomen
Psychische symptomen hebben betrekking op de niet-tastbare kant van elke individuele patiënt. Het gaat om de emotionele en mentale symptomen zoals angsten, concentratiestoornissen, apathie, wanen, enzovoorts.
Benadrukt moet worden dat sommige homeopaten in deze categorie ook zaken plaatsen zoals karaktereigenschappen, hobby’s, en andere zaken die eigenlijk geen symptomen zijn omdat dit in principe geen uitingen van ziekte zijn. Als je het bovenstaande schema goed bekijkt dan zie je dat de eerste stap is dat we het alleen hebben over symptomen (= uiting van ziekte). Hierover kun je meer lezen in het artikel Wat zijn symptomen volgens de klassieke homeopathie?
Mentale symptomen
Mentale symptomen zijn symptomen die betrekking hebben op zaken zoals logica, redeneren, communiceren, onthouden, enzovoorts. Het gaat dus om de intellectuele kant van de psyche. Denk onder andere aan vergeetachtigheid, waandenkbeelden en concentratiestoornissen.
Emotionele symptomen
Emotionele symptomen zijn symptomen die betrekking hebben op zaken zoals gevoel, emoties, gemoed, enzovoorts. Hierbij kun je denken aan angst voor spinnen, apathisch zijn of problemen met woede.
Het nut van de indeling van symptomen binnen de klassieke homeopathie
Deze indeling is om verschillende redenen nuttig, zoals hieronder toegelicht.
Het gebruik van het homeopathische repertorium
De indeling van symptomen kun je handig gebruiken bij het vinden van bepaalde symptomen in het repertorium. De psychische generaliteiten kun je namelijk vinden in het hoofdstuk ‘Mind’ en de fysieke generaliteiten kun je vinden in het hoofdstuk ‘Generals’. Door je bewust te zijn van het gebied waarop een symptoom betrekking heeft, kun je al in grote lijnen bepalen waar je in het repertorium moet gaan zoeken.
Een voorbeeld: Stel een patiënt heeft als klacht ‘smetvrees’. Smetvrees is een angst en valt dus onder de emoties. In het bovenstaande schema kun je zien dat emotionele klachten onder de psychische klachten vallen. In het Engels vertalen we dit met ‘Mind’. Met andere woorden het symptoom ‘smetvrees’ kun je in het repertorium terugvinden in het hoofdstuk ‘Mind’.
Bepalen van de waarde van een symptoom
Een algemene vuistregel kan zijn dat er bij het selecteren van bruikbare symptomen een hiërarchie bestaat met betrekking tot de indeling van symptomen. De belangrijkste zijn dan in principe de mentale klachten, gevolgd door de emotionele, algemene fysieke en als laatste de lokale fysieke klachten. In het bovenstaande schema zijn dat de klachten van boven naar beneden (mentaal, emotioneel, fysiek). Dat psychische klachten relatief iets belangrijker zijn dan fysieke klachten heeft te maken met het feit dat over het algemeen gezien psychische klachten meer effect op het algemeen welzijn hebben en dagelijks functioneren vergeleken met fysieke klachten. In een ander artikel zullen we dit wat meer nuanceren en toelichten.
Dit is een algemene vuistregel waarbij eigenlijk de indeling van karakteristieke en niet-karakteristieke symptomen uiteraard belangrijker is.
Een voorbeeld: Stel een patiënt heeft last van zowel ernstige smetvrees als jicht in de rechter dikke teen. In dat geval is de smetvrees een emotionele klacht, terwijl de jicht een lokale klacht is (omdat de klachten zich manifesteren in een relatief klein gedeelte van het lichaam). Een lokale klacht is lager in rangorde dan een emotionele klacht. Als je alleen hiermee rekening houdt dan zou je verwachten dat het middel vooral moet passen bij de algemene klachten zoals in dit voorbeeld de smetvrees.
Belangrijk hierbij is dat dit slechts één aspect van de waarde van een symptoom bepalen is en dat andere aspecten hier ook van invloed op kunnen zijn.
Differentiëren van homeopathische middelen
Verschillende homeopaten geven aan dat je bij twijfel tussen twee middelen voor een patiënt de generale symptomen kunt gebruiken om echt te kiezen. Bijvoorbeeld James Tyler Kent schrijft in Lectures on Homeopathic Philosophy (hoofdstuk 30) het volgende:
Without the generals of a case no man can practice Homoeopathy, for without these no man can individualize and see distinctions. After gathering all the particulars, one strong general rules out one remedy and rules in another.
Volgens Kent, en het wordt bevestigd door vele andere homeopaten, is het zo dat generaliteiten belangrijker zijn bij het maken van een keuze tussen verschillende middelen, dan de lokale klachten. De achterliggende gedachte is dat doorgaans deze generale symptomen meer zeggen over de patiënt als individu. Dus ook bij het kiezen van een middel voor de patiënt is het belangrijk om het verschil te weten tussen een generaliteit en een lokaal symptoom.
Het bepalen van de reactie op een homeopathisch middel
Nadat je het juiste middel hebt gegeven reageert de patiënt vaak op verschillende manieren. Daarbij zie je regelmatig dat generale symptomen eerder veranderen dan lokale symptomen. Dit onderscheid is belangrijk om mee te nemen bij het bepalen of een reactie op een middel een goede of slechte reactie is. In een ander artikel zullen we dieper ingaan op het analyseren van de reactie op een middel en het bijsturen van de behandeling aan de hand daarvan.
Een voorbeeld: In het eerder besproken voorbeeld over de patiënt met smetvrees en jicht zou je bij een juist gekozen middel middel dus verwachten dat er (eerst) iets gebeurt met de smetvrees en mogelijk later iets met de jicht. Het kan ook zijn dat beide klachten tegelijkertijd verbeteren. Maar wat een minder gunstig teken is het als eerst iets zou gebeuren met de jicht en niets met de smetvrees.
De indeling van symptomen tijdens de opleiding tot klassiek homeopaat
Tijdens de opleiding tot klassiek homeopaat leer je de indeling die in dit artikel beschreven staat praktisch toe te passen. Het is geen doel op zich, maar de indeling kan je helpen bij het bepalen waar je bepaalde symptomen moet opzoeken in het repertorium, welke symptomen belangrijk zijn om me te nemen in je inschatting van de reactie op het middel, enzovoorts. Het indelen van symptomen dient niet alleen als educatief doel, maar is essentieel voor effectieve patiëntbehandeling in de klassieke homeopathie.
Tijdens onze opleiding oefenen studenten intensief met deze classificatie via lessen, papercases, videocases en praktijkstages, zodat dit voor de meeste studenten al aan het einde van het eerste jaar een tweede natuur is geworden. De oefeningen zijn op vakkundige wijze geïntegreerd in het overige lesmateriaal.
Spreekt dit je aan, neem dan contact op met de opleiding of schrijf je in voor de informatieavond.
Gebruikte bronnen:
- Hahnemann, S. (2004). Organon of Medicine (W. Boericke, Trans.; 6th ed.). B. Jain Publishers (P.) Ltd.
Kent, James Tyler. Lectures on Homoeopathic Philosophy. Homoeopathic Book Service, 1990.
